Psikoloji Tarihi / Quizizz Etkinliği

 Psikoloji Tarihi / Quizizz Etkinliği

Psikoloji Tarihi / Kavram Haritası

Kavram Haritası URL'si

Psikoloji Tarihi / Google Form Soruları

Psikoloji Tarihi / Google Form Soruları 

Psikoloji Tarihi / PowerPoint Sunusu

Psikoloji Tarihi PowerPoint Sunusu

 

Temel Psikolojiye İlişkin Soru-Cevap KAHOOT

Temel Psikolojiye İlişkin Soru-Cevap

Psikoloji Tarihine İlişkin Görseller

 

Psikoloji Tarihi / 2010–Günümüz: Psikolojide Teknoloji, Kültür ve Yapay Zekâ Çağı

 

🧠 9. Bilişsel Nörobilim Patlaması

• Beyin görüntüleme tekniklerinin gelişmesiyle, duygular, karar verme, empati gibi karmaşık süreçler detaylı incelenebildi.

• Ayna nöronlar, sosyal anlayış ve empati konularında büyük ilgi uyandırdı.

• Nöropazarlama, nöroestetik gibi yeni alanlar doğdu.

🌍 10. Kültürel ve Toplum Merkezli Psikolojiler

• Kültürlerarası psikoloji, Batı merkezli modellerin evrenselliğini sorguladı.

• Doğu-Batı zihin yapıları, benlik kavramı, ahlaki gelişim, çocuk yetiştirme tarzları gibi konular çok kültürlü bakış açısıyla yeniden değerlendirildi.

• Psikoloji artık sadece bireyi değil, bireyin yaşadığı kültürel ve sosyal çevreyi de dikkate alıyor.

🌐 11. Dijital Psikoloji ve Yapay Zekâ

• Sanal gerçeklik (VR), yapay zekâ destekli terapi uygulamaları, robotlar ve dijital ortamların psikolojik etkileri üzerine araştırmalar artıyor.

• Online terapi ve mobil psikolojik uygulamalar yaygınlaşıyor.

• Sosyal medya, dijital bağımlılık, siber zorbalık gibi yeni kavramlar psikolojinin çalışma alanına girdi.

🌱 12. Eko-Psikoloji, Afet Psikolojisi ve Sürdürülebilirlik

• İklim krizi ve çevre sorunları karşısında bireylerin psikolojik tepkileri inceleniyor.

• Eko-anksiyete, çevresel bilinç ve insan-doğa ilişkisi yeni bir psikoloji dalı olarak gelişiyor.

• Deprem, salgın gibi afetler sonrası toplum psikolojisi ön plana çıkıyor.

Psikoloji Tarihi / 1990–2010: Nörobilim, Evrim ve Teknolojiyle Yeni Yönelimler

 

🧬 6. Evrimsel Psikolojinin Yükselişi

• David Buss, Leda Cosmides ve John Tooby gibi isimlerle evrimsel psikoloji ön plana çıktı.

• Bu yaklaşıma göre insan davranışları, evrimsel süreçlerde hayatta kalma ve üreme avantajı sağlayan stratejilerle şekillenmiştir.

• Aşk, kıskançlık, işbirliği, ebeveynlik gibi davranışlar bu bağlamda açıklanır.

🧘 7. Pozitif Psikoloji

• Martin Seligman ve Mihaly Csikszentmihalyi öncülüğünde doğmuştur.

• Psikolojinin yalnızca psikolojik bozukluklara değil; insanın güçlü yönlerine, mutluluğa, anlam arayışına da odaklanması gerektiğini savunur.

• Özellikle eğitim, iş yaşamı ve toplum sağlığı açısından umut, erdem, öz-farkındalık gibi kavramları öne çıkarır.

📈 8. Deneysel ve Uygulamalı Psikolojide Genişleme

• Nörobilimle entegrasyon artarken, klinik psikoloji de bilimsel temellere dayandırılmaya başlandı.

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) yaygınlaştı. Araştırmalarla etkinliği kanıtlandı.

• Terapi yöntemlerinde mindfulness ve kabul ve kararlılık terapisi (ACT) gibi üçüncü dalga yaklaşımlar ortaya çıktı.

• 
  

  
  

Psikoloji Tarihi / 1970–1990: Psikolojide Çeşitlenme ve Yöntemsel Genişleme

 

3. İnsancıl (Hümanist) Psikoloji

• 1950’lerde doğan bu yaklaşım, 70’li yıllarda terapi uygulamalarıyla ön plana çıktı.

• Carl Rogers’ın “danışan merkezli terapi”si ve Abraham Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi teorisi çok etkili oldu.

• Bu yaklaşım bireyin öznel yaşantısına, özgür iradesine ve kendini gerçekleştirme potansiyeline odaklanır.

“Kendi olmak” temasının, kişisel gelişim literatürüne etkisi büyüktür.

🔬 4. Nöropsikoloji ve Bilişsel Nörobilimin Doğuşu

• 1970’lerden itibaren beyin görüntüleme teknikleri (EEG, PET, fMRI) gelişmeye başladı.

• Zihinsel süreçlerin beyinle ilişkisi daha derinlemesine araştırılabildi.

• Roger Sperry ve Michael Gazzaniga, split-brain (iki beyin yarımküresi arasındaki farklar) üzerine yaptıkları çalışmalarla beynin lateralizasyonunu ortaya koydu.

💬 5. Sosyal Psikolojide Büyüme

• Stanley Milgram’ın itaat deneyi (1961), bireyin otoriteye karşı davranışlarını sorgulattı.

• Philip Zimbardo’nun Stanford Hapishane Deneyi (1971), rollerin insan davranışlarını nasıl şekillendirdiğini gösterdi.

• Bu deneyler, bireysel davranışların sosyal çevreden nasıl etkilendiğini açıkça ortaya koydu.

Psikoloji Tarihi / 1950–1970: Davranışçılığın Hakimiyeti ve Bilişsel Devrimin Doğuşu

🎯 1. Davranışçılığın Güçlü Etkisi Devam Ediyor

• 1950’lerde hâlâ B.F. Skinner’ın öncülüğünde davranışçılık psikolojiye hâkimdir.

• Operant koşullanma, pekiştirme ve ceza kavramları bireylerin öğrenme süreçlerinin açıklanmasında temel alınmıştır.

• 🧠 Ivan Pavlov (1849–1936) – Klasik Koşullanma

  • Aslen bir fizyolog olan Pavlov, köpeklerle yaptığı deneylerde klasik koşullanmayı keşfetti.

  • Nötr bir uyarıcının (zil sesi), tekrarlarla birlikte doğal bir tepkiyi (salya salgılama) ortaya çıkarabileceğini gösterdi.

  • Bu süreç:

    • UCS (koşulsuz uyarıcı) → Yemek

    • UCR (koşulsuz tepki) → Salya

    • CS (koşullu uyarıcı) → Zil

    • CR (koşullu tepki) → Salya

  👤 John B. Watson (1878–1958) – Davranışçılığın Kurucusu

  • “Psikoloji, davranışı öngörme ve kontrol etme bilimi olmalıdır.” diyerek zihinsel süreçleri dışladı.

  • "Little Albert Deneyi" ile bir çocuğun beyaz fareye karşı korku tepkisi geliştirmesini sağladı.

  • Sonuç: Duygusal tepkiler bile öğrenilebilir davranışlardır.

  🧑‍🔬 B.F. Skinner (1904–1990) – Radikal Davranışçılık ve Edimsel (Operant) Koşullanma

  • Davranışların sonuçlarına göre şekillendiğini savundu.

  • Ödül ve ceza kavramlarını “pekiştirme” ve “zayıflatma” terimleriyle açıkladı.

  • Skinner kutusu deneyleriyle fare ve güvercinlerin davranışlarını inceledi.

  👉 Operant Koşullanma Temel Kavramları:

  • Pekiştirme (Reinforcement): Davranışı artırır.

    • Pozitif pekiştirme: Davranış sonrası ödül (örneğin: çikolata vermek)

    • Negatif pekiştirme: Olumsuz bir durumun ortadan kaldırılması (örneğin: ödevi bitirince video izleyebilme)

  • Ceza: Davranışı azaltır.

    • Pozitif ceza: İstenmeyen davranış sonrası olumsuz bir uyarıcı vermek (azarlamak)

• Ancak bu yaklaşım zihinsel süreçleri ihmal ettiği için eleştirilmeye başlanmıştır.

Örnek: Eğitimde davranışçı ilkeler kullanılarak pekiştirmeye dayalı sistemler (not, ödül-ceza) yaygın olarak benimsenmiştir.

🧠 2. Bilişsel Devrim Başlıyor (Cognitive Revolution)

• 1956 yılı, bilişsel psikolojinin doğuş yılı olarak kabul edilir. Bu yıl Massachusetts’teki bir konferansta Noam Chomsky, George Miller ve Herbert Simon gibi isimler dil, bellek ve problem çözme üzerine yeni teoriler ortaya koymuştur.

• Bilişsel devrim, psikolojideki odağın dış gözlemlenebilir davranışlardan, zihinsel süreçlerin bilimsel olarak incelenmesine kaydığı bir dönemdir. Bu, davranışçı yaklaşımın sınırlamalarına tepki olarak doğmuştur ve zihni bir "bilgi işleme sistemi" gibi ele alan yeni yaklaşımların önünü açmıştır.

• Davranışçılık, 20. yüzyılın ilk yarısında psikolojiye hâkimdi.

• Ancak bu yaklaşım, düşünce, bellek, dikkat, dil, problem çözme gibi zihinsel süreçleri bilimsel olarak ölçülemez oldukları gerekçesiyle dışlıyordu.

• İnsan zihnini "kara kutu" olarak görüp yalnızca girdiler (uyarıcılar) ve çıktılar (tepki/davranış) ile ilgileniyordu.

• Bu dönemde zihin, bilgisayar metaforuyla açıklanmaya başlanmıştır. İnsan beyni bir bilgi işleme sistemi olarak görülmüştür.

• Noam Chomsky, davranışçılığı dil öğrenimini açıklamakta yetersiz bulmuş ve doğuştan gelen dil yetisi fikrini öne sürmüştür.

• George A. Miller, kısa süreli belleğin kapasitesini “7±2” olarak tanımlamıştır

Psikoloji Tarihi / Psikolojide Büyük Kuramsal Yaklaşımlar (1900 – 1950)

 Bu dönem, psikolojide büyük kuramsal ekollerin doğduğu ve çeşitliliğin arttığı bir dönemdir.

a) Psikanaliz (Sigmund Freud)

• Freud, bilinçdışı süreçlerin davranışlar üzerindeki etkisini inceledi.

• Kişiliği id, ego ve süperego olarak üçe ayırdı.

• Rüya yorumu, serbest çağrışım, bastırma gibi kavramlarla psikolojiye yeni bir bakış kazandırdı.

b) Davranışçılık (Behaviorism)

• John B. Watson: Psikolojinin sadece gözlemlenebilir davranışları incelemesi gerektiğini savundu.

• B.F. Skinner: Pekiştirme, ceza gibi öğrenme kuramlarını geliştirdi. Deneysel davranış analizine öncülük etti.

• Ivan Pavlov: Klasik koşullanma ile refleks davranışları açıkladı.

c) Gestalt Psikolojisi

• Algının bütünsel olduğunu savundular: “Bütün, parçaların toplamından fazladır.”

• Max Wertheimer, Wolfgang Köhler ve Kurt Koffka öncüleridir.

Bu dönemde psikoloji, hem bilinçdışı süreçleri hem de gözlemlenebilir davranışları açıklama çabası içindeydi.

Psikoloji Tarihi / Bilimsel Psikolojinin Doğuşu (1800 – 1900)

 Psikoloji, bu dönemde bağımsız bir bilim haline gelmiştir.

• Wilhelm Wundt (1832–1920): 1879’da Leipzig Üniversitesi’nde ilk psikoloji laboratuvarını kurmuştur. Psikolojiyi deneysel bir bilim olarak tanımlamıştır. Bu olay, psikolojinin doğum tarihi olarak kabul edilir.

• Yapısalcılık (Edward Titchener): Bilincin yapı taşlarını tanımlamak ve anlamak üzerine kurulu bir yaklaşım geliştirmiştir. İç gözlem (introspeksiyon) yöntemini kullanmıştır.

• Fonksiyonalizm (William James): Zihinsel süreçlerin işlevine odaklanmıştır. Psikolojinin amacının, davranışların ve zihinsel süreçlerin ne işe yaradığını açıklamak olduğunu savunmuştur.

• Gustav Fechner ve Hermann von Helmholtz: Duyum ve algı üzerine çalışmalarla deneysel psikolojinin temellerini atmışlardır.

Bu dönemde psikoloji, fizyoloji ve biyoloji ile iç içe gelişmiştir.

Psikoloji Tarihi / Rönesans ve Yeni Çağ (1400 – 1800)

 Rönesans'la birlikte bilimsel düşünce gelişmiş, insan merkezli bakış açısı benimsenmiştir.

• Descartes (1596–1650): "Düşünüyorum, öyleyse varım" sözüyle zihin-beden ayrımını (dualist görüş) ortaya koymuştur. Refleks ve bilinçli düşünce kavramlarını ele almıştır.

• Locke, Hume ve empiristler: Bilginin deneyimle kazanıldığını savunmuşlardır. İnsan zihninin doğuştan boş bir levha (tabula rasa) olduğunu öne sürmüşlerdir.

• Leibniz ve Kant: Akılcı ve deneyimci yaklaşımları uzlaştırmaya çalışmışlardır. Kant, psikolojinin henüz matematiksel yasa formuna sokulamayacağını savunmuştur.

Bu dönemde psikoloji, felsefeden ayrılmaya başlamış, deney ve gözleme daha çok yer verilmiştir.

Psikoloji Tarihi / Orta Çağ ve İslami Bilim Geleneği (400 – 1400)

Orta Çağ'da Batı'da felsefi düşünce, Hristiyan teolojisinin etkisi altına girmiştir. Ancak İslam dünyasında önemli bilimsel gelişmeler yaşanmıştır.

• İbn Sina (980–1037): Psikolojiyi tıpla birleştirmiştir. Ruhun çeşitli bölümleri olduğunu savunmuş ve hafıza, hayal gücü ve düşünce gibi süreçleri incelemiştir.

• Gazali (1058–1111): İnsan psikolojisini derinlemesine ele almıştır. Duyguların, arzuların ve aklın ruh sağlığı üzerindeki etkilerini analiz etmiştir.

• Batı’da Aziz Augustinus ve Thomas Aquinas: Psikolojiyi teolojiye bağlamışlardır. Ruhun Tanrı ile ilişkisi, ahlaki gelişim gibi konuları işlemişlerdir.

Bu dönemde psikoloji, daha çok dini inançlar ve ruhani gelişimle ilişkilendirilmiştir.

Psikoloji Tarihi / Antik Çağ ve Felsefi Temeller (MÖ 600 – MS 400)

Psikolojinin ilk izleri, Antik Yunan'da felsefi düşüncelerle şekillenmeye başlamıştır. Bu dönemde, insan zihni ve davranışları üzerine düşünceler, genellikle felsefi bir bakış açısıyla ele alınmıştır.

• Sokrates (MÖ 469–399): İnsan doğasını anlamanın yolunun, bireyin kendini tanımasından geçtiğini savunmuştur. "Kendini bil" öğüdü, psikolojik düşünmenin başlangıcı olarak kabul edilebilir.

• Platon (MÖ 427–347): Ruhun üç bölümden oluştuğunu öne sürmüştür: akıl, istek ve irade. Ona göre, ruh bedenden önce gelir ve insanın davranışlarını bu ruhsal yapılar belirler.

• Aristoteles (MÖ 384–322): Psikolojiyi "ruh bilimi" olarak tanımlamıştır. Ruhun, bedenden ayrılamaz bir bütün olduğunu savunmuş ve hayvan davranışları üzerine çalışmalar yapmıştır.

• Hipokrat ve Galen: Tıbbî yaklaşımlar geliştirmiştir. Dört hılt kuramıyla (kan, balgam, kara safra, sarı safra) kişilik tiplerini açıklamaya çalışmışlardır.

Bu dönemde psikoloji, daha çok ruhun doğası, erdem, mutluluk ve aklın kullanımı gibi felsefi sorularla ilgilenmiştir.